تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش - مجله عکسها

استرس و اضطراب چه تأثیری بر سیستم عصبی بدن دارند؟

به طور کلی، کارنمودهای مربوط به تنظیم علائم حیاتی بدن مانند تنفس، ضربان قلب، فشار خون و دمای بدن به وسیله سیستم عصبی ارادی تنظیم می شوند. در واقع، این شبکه پیچیده اعصاب از مغز تا تمام اعضای اصلی بدن توسعه یافته و دارای دو بخش عمده است که عبارتند از سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک.

سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک

سیستم عصبی سمپاتیک مربوط به پاسخ بدن به حملات عصبی و خطراتی است که سلامت آن را تهدید می نمایند. از سوی دیگر، سیستم عصبی پاراسمپاتیک وظیفه آرام کردن بدن پس از برطرف خطر را بر عهده دارد. به علاوه، هر یک از دو سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک با دیگر مولفه کمتر شناخته شده در سیستم عصبی ارادی بدن تعامل دارند. در واقع، این سیستم به سیستم عصبی روده مربوط می گردد که به تنظیم عملکرد دستگاه گوارش یاری می نماید.

از همین روی، سیستم عصبی روده معمولاً تحت اسم مغز دوم بدن شناخته می گردد، چرا که این سیستم عصبی به همان نورون ها و انتقال دهنده های عصبی متکی است که در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) یافت می شوند. به عبارت بهتر، نورون ها پس از درک ورود مواد غذایی به روده، سلول های عضلانی دستگاه گوارش را برای آغاز یک سری از انقباضات روده ای تحریک می نمایند. در واقع، این موضوع منجر به حرکت مواد غذایی در روده، تجزیه آن، جذب مواد مغذی مورد احتیاج و آماده سازی به منظور دفع سایر مواد اضافی موجود در بدن می گردد. در عین حال، سیستم عصبی روده از انتقال دهنده های عصبی بدن هم همانند سروتونین به منظور ارتباط و تعامل با سیستم عصبی مرکزی استفاده می نماید.

اثبات اثر استرس و اضطراب بر گوارش

بنابراین با توجه به موارد فوق می توان تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش را درک نموده و ارتباط سیستم عصبی با اختلالات عملکرد بخش های مربوط به دستگاه گوارش را توجیه کرد. در واقع، هنگامی که فردی استرس شدیدی دارد، سیستم عصبی سمپاتیک بدن علائم استرس را نشانه ای بر وجود تهدیدی برای سلامت بدن تلقی می نماید. در ادامه سایر کارهای اجرا شده در بدن همانند هضم غذا متوقف شده یا سرعت فرایند انجام آن کند می گردد تا بدن بتواند تمام انرژی داخلی خود را به سمت مواجهه با تهدیدات بیرونی درک شده سوق دهد.

از سوی دیگر، سیستم عصبی بدن در پاسخ به استرس هایی با شدت کمتر، مانند استرس سخنرانی ممکن است فرایند هضم مواد غذایی را کُندتر نموده یا به طور موقت متوقف کند. این موضوع باعث درد شکم و سایر علائم اختلالات عملکردی دستگاه گوارش می گردد. البته برعکس این حالت هم صادق است به طوری که مسائل مداوم دستگاه گوارش می توانند اضطراب و استرس را در بدن انسان افزایش دهند. در ادامه این موضوع را از ابعاد مختلف مورد آنالیز قرار می دهیم.

تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش

1. تاثیر استرس بر نحوه عملکرد روده در هضم مواد غذایی

هنگام صرف غذا و ورود آن به روده، معمولاً مواد غذایی برای مدتی تعیین در دستگاه گوارش نگه داشته می شوند. این موضوع به جذب مواد مغذی مورد احتیاج و دفع سایر مواد اضافی آن یاری می نماید. همان طور که پیش تر اشاره شد، استرس فرایند هضم غذا در دستگاه گوارش را با مسائل جدی روبه رو می نماید. این موضوع می تواند به مواردی همانند یبوست منجر گردد که این امر فرایند سم زدایی از بدن را دچار اختلال خواهد نمود. در واقع، فرآیند سم زدایی به طور اتوماتیک در هنگام هضم طبیعی غذا اتفاق می افتد؛ اما استرس و اضطراب موجب ایجاد اختلال در این فرایند شده و در نهایت منجر به مسائل عدیده ای از جمله نفخ، درد معده، افزایش وزن و غیره می گردد.

از سوی دیگر، استرس می تواند منجر به تسریع عبور مواد غذایی از دستگاه گوارش شده و از این رو روده فرصتی کافی برای جذب مواد مغذی مورد احتیاج بدن نداشته باشد؛بنابراین در چنین شرایطی افراد دچار کمبود ویتامین ها و سایر مواد مغذی مورد احتیاج بدن می شوند.

2. تاثیر استرس بر سوزش های معده و سر دِل

به طور کلی، 20 درصد از جمعیت کل دنیا سوزش های معده و سر دل را تجربه نموده اند. به علاوه، بخش عظیمی از خریدهای دارویی بدون نسخه پزشک هم به داروهای مربوط به دستگاه گوارش اختصاص دارد. از سوی دیگر، پاسخ بدن در ارتباط با استرس های فیزیولوژیکی می تواند منجر به اسپاسم، بازگشت اسید معده به مجاری مری و سوزش آن گردد. این موضوع هم در طول زمان دردهای شدید معده و مری را در پی خواهد داشت.

به علاوه، مصرف داروهای مربوطه می تواند به صورت موقت سوزش های معده را متوقف کند، اما تأثیری منفی بر فرایند فراوری طبیعی اسید معده نخواهد داشت. بعلاوه بسیاری از افراد سوزش های معده و سر دل را به رژیم های غذایی یا مصرف سیگار و مواردی از این دست مرتبط می دانند، این در حالی است که اختلالات عصبی مانند استرس و اضطراب به تدریج منجر به چنین اختلالاتی در دستگاه گوارش می شوند.

3. تاثیر استرس بر سیستم ایمنی دستگاه گوارش

آیا می دانید که تقریباً 60 تا 80 درصد از سیستم ایمنی بدن به طور مستقیم با سیستم روده مرتبط است؟ این موضوع باعث می گردد تا دستگاه گوارش به عظیم ترین اندام ایمنی بدن هر فردی مبدل گردد. همان طور که احتمالاً می دانید، چندین هزار باکتری مختلف در سیستم گوارش هر یک از افراد وجود دارند که بعضی از آن ها مفید بوده و بعضی منجر به آسیب رسانی به فرایند کار دستگاه گوارش می شوند.

به عبارت دیگر، باکتری های مفید در مقابله بدن با ویروس ها، هضم مواد غذایی و انجام واکنش های شیمیایی برای بهبود عملکرد مغز و بدن مؤثر هستند؛ بنابراین می توان گفت که باکتری های مفید در بدن انسان برای تقویت سیستم ایمنی بدن بسیار حیاتی هستند.

با این حال، قرار گرفتن در شرایط استرس زا موجب می گردد تا سیستم عصبی سمپاتیک بدن بخش عظیمی از باکتری های مفید روده را از بین ببرد. در نتیجه، این امر منجر به تضعیف سیستم ایمنی بدن و در نهایت التهاب کلی آن خواهد شد.

به همین دلیل، برای درمان تاثیر انواع استرس و اضطراب بر سیستم ایمنی دستگاه گوارش هم می توان داروهای پروبیوتیک مصرف نموده و بعلاوه مصرف غذاهای دارای قند بالا را محدود کرد؛ چرا که باکتری های بد موجود در روده از مواد غذایی دارای گلوکز تغذیه نموده و سیستم ایمنی بدن را بیش از پیش تضعیف می نمایند.

4. تاثیر استرس بر تضعیف متابولیسم دستگاه گوارش

یکی دیگر از چندین تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش، کاهش جریان خون در بدن است. در واقع، هنگامی که فردی در شرایط استرس و اضطراب قرار می گیرد، جریان خون در بدن وی به مغز و سایر اندام های مرتبط راهنمایی می گردد، زیرا بدن درک می نماید که مورد تهدید و حمله بیرونی قرار گرفته است. به همین دلیل، فرد برای مبارزه با چنین تهدیداتی در قسمت هایی از بدن که مورد آسیب قرار گرفته اند، احتیاج به خون دارد.

بنابراین می توان گفت که صرف غذا در شرایط پراسترس، سرعت در خوردن غذا، صرف غذا در شرایط روحی بد یا زیاد خوردن آن می تواند منجر به ایجاد اختلال در متابولیسم بدن و در نهایت اختلالات مرتبط با دستگاه گوارش گردد. به علاوه، همان طور که می دانید، استرس در بدن منجر به فراوری هورمون هایی مانند انسولین و کورتیزول شده و در نهایت موجب افزایش وزن، ذخیره چربی و عدم تبدیل آن به ماهیچه های عضلانی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: برای برطرف استرس چه بخوریم و چه نخوریم؟

مقابله با این مشکل به یاری راه کارهای روان درمانی

به طور کلی، برای درمان تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش بدن روش های روان درمانی متعددی می توان به کار برد. از جمله مهم ترین روش های روان درمانی برای این منظور می توان به نمایش رفتارشناختی، استفاده از روش ریلکسیشن و غیره اشاره نمود. در ادامه هر یک از انواع روش های روان درمانی رایج را با جزئیات بیشتری تشریح می کنیم.

1. درمان به روش رفتارشناختی

در روش درمان رفتارشناختی (CBT) به فرد یاری می نمایند تا آمادگی روانی لازم برای اجتناب از افکاری داشته باشد که منجر به ایجاد اختلال در عملکرد دستگاه گوارش می شوند. به علاوه، در این راه کار، افراد می توانند روش های مقابله با چنین افکاری را به منظور مدیریت بهتر و درمان استرس و اضطراب خود فرا بگیرند. بنابراین می توان گفت که درمان رفتارشناختی بیشتر به منظور مقابله با افکار منجر به ایجاد اختلال در دستگاه گوارش مورد استفاده قرار می گیرد و تاثیر به مراتب کمتری در کاهش دردهای ناشی از اختلالات دستگاه گوارشی دارد.

2. درمان به روش ریلکسیشن

در این روش تکنیک هایی به منظور یاری به افراد در حفظ آرامش و کاهش تحریک پذیری در برابر شرایط استرس زا به کار گرفته می شوند. از جمله تکنیک های مورد استفاده در این روش می توان به آرام کردن تدریجی عضلات بدن، موسیقی آرامش بخش، تمرینات تنفسی و غیره اشاره نمود. به علاوه، به کارگیری این روش برای کاهش تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش در کنار روش رفتارشناختی تاثیر به مراتب بیشتری دارد.

3. درمان به روش هیپنوتیزم سیستم عصبی روده

در این روش، تکنیک های درمانی ریلکسیشن با تمرکز بر بهبود عملکرد دستگاه گوارش به منظور درمان اختلالات دستگاه گوارشی برای افرادی مورد استفاده قرار می گیرد که علائم اختلالات مذکور در آن ها حتی بدون استرس و اضطرابی آشکار رخ می دهند.

جمع بندی

در این مقاله، تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش را از ابعاد مختلف مورد آنالیز قرار داده و دیدیم که چگونه این موضع سیستم عصبی بدن و روده را تحت تاثیر قرار می دهد. در ادامه هم راه کارهای روان درمانی به منظور پیشگیری و درمان اختلالات دستگاه گوارش ناشی از استرس و اضطراب را مورد آنالیز قرار دادیم. همانطور که مشاهده کردید فشار عصبی می تواند منجر به درد معده گردد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این موضوع، پیشنهاد می کنیم با علائم و راه های درمان معده درد عصبی هم آشنا شوید. آیا تا به امروز در شرایط پراسترس متوجه اختلالات دستگاه گوارش خود شده اید؟ اگر راه های درمانی دیگری به منظور مقابله با تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش به کار گرفته اید، آن را با ما و سایر کاربران در میان بگذارید.