افسردگی و اعتیاد؛ میراث ژنتیکی خویشاوندان نئاندرتال ما - مجله عکسها

حدود 50 هزار سال پیش، انسان های مدرن پس از مهاجرت از آفریقا به اروپا و آسیا با انسان های نئاندرتال روبرو شده و با آنها زاد و ولد کردند. مدتهاست دانشمندان بر این باور هستند که ژن به ارث رسیده از این پیوندها بر صحت و سلامت ما تاثیرگذار هستند. حالا اخیرا مطالعه ای اجرا شده که تاثیر این ژن ها را با جزییات زیادی نشان می دهد. در این تحقیق از روش تازه و بسیار موثری برای آنالیز سوابق جسمی 28 هزار آمریکایی استفاده نموده اند. نتایج آنالیز های آنها نشان می دهد که شکل های مختلف ژن نئاندرتال ها می تواند احتمال ابتلا به افسردگی، زخم های پوستی، لخته شدن خون و دیگر اختلالات را افزایش دهد.

البته ژن نئاندرتال ها مزایایی هم دارند. سوانته پابو (Svante Paabo)، یک فسیل شناس در موسسه مردم شناسی تکاملی مکس پلانک در آلمان می گوید: این گونه های مختلف ژن گاهی اوقات از ابتلا به بیماری جلوگیری می نمایند و در بعضی موارد هم منجر به بروز بعضی بیماری ها می شوند. در دو پژوهش تازه هم که ماه گذشته اجرا شده بود، محققان سه گونه ژن باستانی را شناسایی کردند که سیستم ایمنی بدن را تقویت می کرد. احتمالا بیشتر ژن های باستانی که اکنون در انسان امروزی یافت می گردد، در دوران پیش از تاریخ بسیار سودمند بودند. اما حالا به خاطر محیط زیست و سبک زندگی متفاوت، بعضی از این ژن ها منجر به بعضی از بیماری ها می شوند.

انسان های زنده مقادیر بسیار اندکی از DNA انسان های نئاندرتال را در خود دارند، اما در عین حال، تاثیر زیادی بر سلامت انسان دارند. پابو می گوید: ژنتیک انسان های نئاندرتال بسیار بیشتر از آنچه که قبلا فکر می کردم، بر فیزیولوژی انسان مدرن تاثیر دارند. به طور میانگین، اروپایی ها و آسیایی ها حدود 1.5 درصد ژنوم هایشان را از اجداد باستانی نئاندرتال گرفته اند. اهالی جزایر ملانزی هم بین 2 تا 3 درصد DNA بدنشان را از گروه منقرض شده دیگری به نام انسان تباران دنیسووا می گیرند. بیشتر آفریقایی ها این DNA باستانی را ندارند، چرا که زاد و ولد میان انسان های مدرن و نئاندرتال خارج از آفریقا و در اروپا و آسیا رخ داد.

زیست شناسان با مقایسه ژنوم نئاندرتال ها و یک دنیسووایی با داده های ژنوم 1000 نفر، توانستند 12000 هزار گونه از ژن ها را که اصطلاحا به آنها هاپلوتیپ گفته می گردد، در انسان های اروپایی و آسیایی شناسایی نمایند. محققان درباره کاربرد تعدادی از این هاپلوتیپ ها اطلاعاتی داشتند، مثلا بعضی از آنها به سیستم ایمنی ما یا به پوست و مو مربوط هستند. اما برای معین کردن کاربرد دقیق آنها باید مطالعات ژنتیکی پرهزینه ای انجام گردد.

این دستاورد وقتی حاصل شد که یک ژنتیک شناس جمعیتی و یک ژنوم شناس تکاملی به نام های جاشوا اکی (Joshua Akey) و تونی کاپرا (Tony Capra)، از دو دانشگاه متفاوت و به طور مستقل از هم، پی بردند که می توانند گونه های ژن انسان های نئاندرتال را با آنالیز پرونده الکترونیک بیماران شناسایی نمایند. آنها به یاری این پرونده ها می توانستند به اطلاعات ژنتیکی و پزشکی بیماران و ارتباط آنها به هم دسترسی پیدا نمایند.

اکی و کاپرا به همدیگر ملحق شدند و در داده های ژنتیکی 28 هزار و 416 فرد بزرگسال با نژاد اروپایی در پی بیش از 6000 هاپلوتیپ نئاندرتال گشتند. آنها پس از تشخیص DNA به ارث رسیده از نئاندرتال ها، از تحلیل آماری استفاده کردند تا ارتباطی میان گونه های ژن و خطر ابتلا به بیماری ها پیدا نمایند.

این تیم در نتیجه مطالعاتشان چندین ژن نئاندرتال را شناسایی کردند که احتمال ابتلا به بعضی بیماری ها را افزایش می دهند. به عنوان مثال، گونه خاصی از این ژن ها خون را چسبناک تر نموده و انعقادپذیری آن را افزایش می دهد. این انعقادپذیری سریع برای انسان نئاندرتال دوران باستان بسیار مفید بود و اهمیتی به میزان مرگ و زندگی داشت. چرا که نئاندرتال ها برای تغذیه، جانوران خطرناک را شکار می کردند و احتمال جراحت آنها بالا بود. لختگی سریع خون می توانست از خونریزی بیش از حد آنها جلوگیری کند. البته این ویژگی در انسان امروزی احتمال لختگی خون و سکته های قلبی و مغزی را افزایش می دهد.

محققان بعلاوه چند ژن نئاندرتال پیدا کردند که به ناراحتی های عصبی مثل افسردگی مرتبط هستند. گونه های دیگری به زخم های پوستی پیشاسرطانی مرتبط بودند. کاپرا حدس می زند که ویژگی های شیمیایی مغز انسان های نئاندرتال و واکنش پوست آنها به نور خورشید، متناسب با شرایط نور محیط زیست و سبک زندگی اروپای پیشاتاریخ بود. حالا که بیشتر انسان ها در معرض نور مصنوعی قرار دارند، این گونه های ژن ممکن است مضر باشند.

دیگر اشکال مختلف ژن، مسوول انتقال ویتامین B1 هستند، این ویتامین کربوهیدرات را در سلول های شکم می سوزاند. رژیم غذایی نئاندرتال ها سرشار از گوشت و آجیل بود، بنابراین تیامین زیادی دریافت می کردند. اما انسان های امروزی از غذاهای فرآوری شده تغذیه می نمایند، بنابراین تیامین کافی به بدن آنها وارد نمی گردد. به این ترتیب، براساس گفته های کاپرا، ژن انسان های نئاندرتال، مردمان مدرن امروزی را مستعد سوتغذیه می نماید.

در این پژوهش بعلاوه ژن هایی مرتبط با بی اختیاری، درد مثانه و اختلالات مجاری ادراری آشکار شدند. یک جهش نقطه ای هم در اعتیاد به نیکوتین تاثیرگذار بود. این دومین آلل یا شکل ژن است که احتمال اعتیاد به تنباکو را افزایش می دهد.

البته میراث نئاندرتال ها چندان هم برای سلامتی مضر نیست. دو مقاله که ماه گذشته منتشر شده بودند، نشان می دادند که سه ژن باستانی دستگاه ایمنی بدن را در مقابل قارچ ها، انگل ها و باکتری ها مقاوم می نمایند. براساس گفته یکی از ژنتیک شناسان جمعیتی در مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، هر سه ژن در در راستای تکامل و انتخاب طبیعی برای بدن اروپایی ها و آسیایی ها انتخاب شده اند. این سه ژن با هماهنگی یکدیگر، گیرنده های سطح سلول های سفید را کنترل می نمایند و قدرت دستگاه ایمنی بدن را افزایش می دهند.

چنین نمونه هایی نشان می دهد که با ورود انسان ها به محیط های تازه که عوامل بیماری زای تازهی داشتند، آنها ژن های سودمند را از دیگر انسان تباران به ارث گرفتند. انسان های نئاندرتال حداقل 200 هزار سال زمان داشتند تا خودشان را با شرایط زندگی در خاورمیانه و اروپا وفق دهند.

البته، اگرچه این دستگاه ایمنی قوی برای مردمی که در شرایط نامناسبی زندگی می نمایند، مفید است، اما ژن های تقویت نماینده سیستم امینی می توانند در مردمان اروپا و آمریکای شمالی تاثیرات زیانبار داشته باشند. چرا که در این منطقه ها انگل های کمتری وجود دارد. محققان پی برده اند که این ژن ها انسان امروزی را مستعد آلرژی های گوناگون می نماید. وقتی که واکنش دستگاه ایمنی بهتر می گردد، می تواند احتمال بروز بیماری خودایمنی، ورم و آلرژی را افزایش دهد.

تاثیر دقیق این ژن ها بر خود نئاندرتال ها معین نیست. این یافته ها به این معنی نیست که نئاندرتال ها افسرده بودند یا سرطان پوست می گرفتند.

این مطالعات اخیر، تنها شروع راه هستند، چرا که دانشمندان همچنان می خواهند به جستجو برای ژن های به ارث رسیده از انسان تبارهای نئاندرتال ادامه دهند و پایگاه داده ایشان از ژنوم های مدرن را توسعه دهند. کاپرا می گوید: ما احتمال می دهیم که آلل های بسیار بیشتری را از نئاندرتال ها گرفته باشیم.

منبع: Science Mag