نزدیک ترین روایت از بدبختی مسلمانان روهینجا - مجله عکسها

به گزارش خبرنگاران، شهروند در ادامه نوشت: عمر صدیق 35ساله جزو معدود پناهجویانی است که تا حدی می تواند به انگلیسی صحبت کند. روستای ما صبح خیلی زود توسط چند جوخه از سربازان ارتش محاصره شد. به ما گفتند از کلبه هایمان بیرون بیاییم و روی زمین کنار هم بنشینیم.

عمر صدیق با صورتی پهن، تیره و مصمم، اخم های درهم کشیده و باریکه ای از ریش سیاه پرپشت که اطراف چهره اش را گرفته داستانش را تعریف می نماید؛ تی شرت سفید تمیزی بر تن دارد که رویش به انگلیسی نوشته شده قوانین اسکیت بدون آن که حتی اندکی اندوه یا حسرت در نگاهش باقی مانده باشد. با چشمانی سرد و صدایی بی روح کوشش می نماید تمام کلمات انگلیسی را که در ذهن دارد، برای توضیح واقعه توضیح به کار گیرد. وقتی فرمانده داشت برای مردم سخنرانی می کرد، ناگهان آشوب شروع شد. جوانان بودایی با قمه به مردم حمله کردند و مردم به طرف خانه هایشان گریختند. من پسرم را در بغل گرفته بودم. همسرم با دختر و دو پسر بزرگترمان به سمت خانه فرار کردند. مادرم هم با آنها بود، بعد خانه ها را آتش زدند.

به گفته صدیق حمله جوانان بودایی به مردم حتی فرمانده ارتشی را غافلگیر کرد اما او نمی توانست کنترل اوضاع را به دست بگیرد. ما به سمت جنگل فرار کردیم، درحالی که نمی دانستیم چه بر سر خویشاوندان مان آمده است. صدای جیغ و فریاد با بوی دود و گوشت سوخته آخرین چیزهایی است که عمر از روستایشان که دیگر وجود خارجی ندارد، به یاد می آورد. وقتی از او پرسیدم که چند نفر در آن روستا کشته شدند، بدون آن که به سوالم اعتنا کند، چشم در چشمم دوخت و پرسید:

برای چه به این جا آمده اید؟

آمده ایم یاری کنیم.

یاری های شما کجا هستند؟

به زودی به این جا می رسند، غذا، چادر و مقداری دارو از ایران آورده ایم که به زودی توزیع می شوند.

کِی می رسند؟

فردا یا پس فردا.

به من بگو چند ساعت دیگر غذاهای شما به ما می رسد؟

....

تمام دیشب را باران باریده و حالا در نخستین ساعات روز، اوکیا منطقه ای در جنوب شرقی بنگلادش که مأمن هزاران پناهجوی روهینجایی است، مانند هیولایی نگون بخت آرام آرام از زیر گل و لای خود را بیرون می کشد. برای سرزمینی که قرار است تا مدتی نامعلوم محل سکونت چند 10 هزار پناهجو باشد. اوکیا بیش از اندازه خیس و گِل آلود است. فلاکت از سروکول آدم ها می چکد. همه جا بچه ها، مادرها، مردها، پیرها و هرکسی که بتواند از جایش تکان بخورد، به دنبال غذا می گردند. در امتداد راستا از کنار خودروهایی که بوق کشان عبور می نمایند، کم نیستند. کامیون هایی که درحال توزیع مواد غذایی گرسنگان را به صف نموده اند. صف ها عمدتا منظم است و پناهجویان صبورانه برای غذا انتظار می کشند، این نظم گاهی جای خود را به هرج ومرجی زودگذر می دهد.

پیش از آن که هزاران پناهجوی گرسنه و پابرهنه آن را به اشغال خود دربیاورند، اوکیا مجموعه ای از روستاهای پراکنده و خانه های ویلایی محقر بوده است. صاحبان اصلی اوکیا را می توان با نوع پوششی که دارند، از پناهجویان تشخیص داد. لباس نسبتا مناسب تری بر تن دارند، هرچند در شرایط عادی می توانستند به اندازه کافی رقت بار به نظر برسند اما حالا در میان سیل آوارگانِ لاغر و عریان مثل شاهزاده ها می درخشند.

آنچه از اوکیا می توان دریافت، جاده ای خاکی- آسفالته در میان انبوه درختانی است که یکی یکی توسط پناهجویان چاقو به دست قطع می شوند، این چاقوهای بلند و پهن در نگاه اول سلاح های خطرناکی به نظر می رسند که آوارگان با صورتی هراسناک با خود حمل می نمایند اما واقعیت آن است که این جا تنها مصرفشان قلع و قمع جنگل های انبوه بامبو برای خانه سازی بر فراز تپه هایی است که به گفته امدادگران احتمالا پس از نخستین بارش ها در آب فرو خواهند رفت. یکی از امدادگران هلال احمر بنگلادش می گوید، مردم محلی به خوبی از وضع ناایمن این تپه ها باخبرند و به همین دلیل از این که به سادگی توسط آوارگان روهینجایی اشغال شوند، حساسیتی به خرج نمی دهند.

عمر صدیق را در میان همین چاقو به دستان یافتم. چند تنه باریک بامبو را کنار هم چیده بود و داشت با یاری یک مرد دیگر که او را نورالعالم معرفی کرد، چوب ها را به سوی تپه ای در میان جنگل می برد. از آنها پرسیدم که آیا زنی از خویشاوندانشان را می توانند به من نشان بدهند که بتوانم درباره آنچه بر زن ها رفته، سوال کنم؟ عُمَر می گوید: مادر نورالعالم همین نزدیکی در یکی از آلونک هاست. حدود 300متر در میان درختان راه رفتیم تا به آنچه اینک در حکم خانه آنهاست، رسیدیم. تیرهای چوبی بامبو را با پلاستیک های سیاه و ضخیم پوشانده اند. چیزی شبیه چتر بزرگی که احتمالا تنها کاربری اش کاستن از شدت باران است. سه زن جوان برقع پوش در کنار زنی مُسن تر روی کومه ای از آتش نان می پزند. سینی سیاهی را برعکس روی آتش گذاشته اند و چانه های خمیر را روی آن پهن می نمایند. کیسه های آرد روز قبل میان آوارگان توزیع شده است. تنها دارایی شان پنج بطری بزرگ آب معدنی است که احتمالا امدادگران برایشان آورده اند. کمی آن طرف تر یک مرد بالغ در برکه زردرنگ و گل آلودی که باران شب پیش به وجود آورده، درحال اجابت مزاج است، همانجا خودش را با آب زرد برکه می شوید، بلند می گردد و پارچه لنگ مانندی را که دور خودش پیچیده، مرتب می نماید. راه می افتد، ظاهرا این وضع دیگر حتی تعجب برانگیز هم نیست. هیچ جایی وجود ندارد که آدم ها به عنوان توالت از آن استفاده نمایند، نه حتی بلندی یا حصاری که پشت آن پناه بگیرند، همه جا مثل هم است؛ برکه های زردرنگ، درختان باریک بامبو و بی شمار آدم های سرگردان در هوای مرطوب و شرجی شرق آسیا.

بوی تند مدفوع با نان تازه آمیخته شده و در این فضای نه چندان دلچسب گفت وگو با زن ها شروع می گردد. عُمر صدیق قرار است نقش مترجم را بازی کند اما پیرزن، آنقدر بی حال است که حتی عُمر هم به سختی صدایش را می شنود. حضور یک خارجی در میانشان چنان توجه ها را به خود جلب می نماید که در اندک مدتی اطراف ما پر می گردد از صورت های کنجکاو و تکیده با دست های استخوانی و سیاه و پاهای زخم خورده و کثیف. دختران جوان تر هنوز می توانند در گوش هم نجوا نمایند و لبخندی از سر شیطنت گوشه لبانشان بنشانند. نوربگم، مادر نورالعالم با زبانی که به سختی می توان کلمات را در آن تفکیک کرد به سخن درمی آید، انگار کلمه ای بی انتهاست که هیچ پایانی ندارد. صدیق تمام آن نجوای مبهم را اینطور ترجمه می نماید؛ هیچ جا ما را نمی خواهند، نه غذا داریم، نه آب، نمی توانیم برگردیم و نمی توانیم بمانیم می پرسم وقتی سربازها رسیدند چه بر سر زن ها آوردند؟ عُمر البته سوالم را برای نوربگم ترجمه نکرد. گفت: من کارهای ساختمانی می کردم، در میانمار کار ما قانونی نبود، چون جواز کار نداشتیم، ولی قیمت ما ارزان تر بود و خود میانماری ها بیشتر کار را به ما می سپردند. نوربگم بز و گاو داشت. اینها وضع اقتصادیشان خوب بود. چند گاو و بز داشتند، اما حالا ما حتی فقیر نیستیم، حالا ما هیچ هستیم می پرسم فکر می نماید چند نفر از روهینجا فرار نموده اند. می گوید: هزاران، اما هنوز خیلی ها مانده اند. روز قبل همین سوال را از یک عضو ارشد فدراسیون بین المللی جمعیت های ملی صلیب سرخ و هلال احمر پرسیدم. او گفت: تخمین می زنیم حدود 400 هزار آواره روهینجایی توانسته اند خودشان را به این منطقه برسانند. آمارها البته چندان قطعی نیست اما او که اصرار دارد نامش محفوظ بماند و حتی نمی گذارد صحبت هایش را ضبط کنم- از این پس او را محمد می نامیم- می گوید؛ به دلیل مطالعات و ارزیابی هایی که روی منطقه و پناهجویان داشته، آمار او از دیگران دقیق تر است. به گفته او مشکل اصلی برای امدادگران وضع زنان است. آلودگی های محیطی بسیار زودتر از مردان و حتی بچه ها، زنان را تهدید می نماید. محمد می گوید، تیم ارزیاب فدراسیون یک زن همراه خود دارد که در طرحی با عنوان کرامت زنان کار معاینه و آنالیز مسائل بهداشتی زن ها را برعهده گرفته است. به گفته او این تیم بسته های نوار بهداشتی و داروهای ضروری برای عفونت های واژینال را میان زنان توزیع می نماید؛ هرچند بعضی از این زنان که مورد تجاوز سربازان یا شبه نظامیان بودایی قرار گرفته اند وضع به مراتب وخیم تری دارند.

خیرالاسلام روزنامه نگار بنگلادشی را روز بعد در منطقه ای به نام شاپریذیپ دیدار کردم. زیر تندترین بارانی که بعد از طوفان نوح باریده در میان آوارگانی که روز قبل از مرز آبی میان بنگلادش و میانمار گذشته بودند، پرسه می زد. به گفته خودش، از سال ها پیش درباره وضع زنان آواره تحقیق نموده و با بسیاری از آنها هم سخن شده است. خیرالاسلام گفت: آنچه در تجاوز گروهی به زنان رخ می دهد تنها محدود به آسیب های جسمی نمی گردد. یک نقل قول مشهور می گوید در مواردی یک تجاوز دسته جمعی تنها 10 یا 20دقیقه طول می کشد اما اثر ویرانگر آن تا نسل ها همچنان باقی می ماند. بیشتر زن های قربانی تجاوز برای خیرالاسلام گفته اند که تجاوزها نه به دلیل لذت جنسی بلکه با انگیزه تحقیر و انتقام در سطحی نسبتا وسیع اجرا شده است. زن ها برای خیرالاسلام توضیح داده اند که بودایی های متعصب با حالتی دیوانه وار به سوی آنها حمله نموده و آنها را مورد تعرض قرار داده اند، درحالی که کمی آن سوتر گروهی دیگر به سلاخی مردان و بچه ها پرداخته اند. این همان چیزی است که او از آن با عنوان خشونت مقدس یاد می نماید. آنچه عمر صدیق از گفتنش پرهیز کرد، احتمالا مربوط به یکی از همین رخدادها بوده، شرمساری آنچه بر روهینجایی ها گذشته تا نسل های بعد هم این قوم را رها نخواهد کرد.

درگیری های خونباری که توجه رسانه ها و سیاستمداران در سراسر دنیا را به خود جلب کرد از 25 ماه آگوست سال جاری شروع شد، هرچند بنا به گفته محمد، این درگیری ها سابقه ای بسیار طولانی و مانند بسیاری از فجایع دنیا ریشه ای تاریخی دارد. به گفته محمد، جنگ درواقع از سال 1978 و ماموریت فدراسیون برای رسیدگی به وضع پناهجویان از سال 1993 شروع شده است. در این سال جمعیت هلال احمر بنگلادش که خود یکی از فقیرترین کشورهای دنیا به شمار می رود برای آوارگان اقدام به برپایی اردوگاه هایی موقتی با چادرهای امدادی کرد. محمد می گوید طوفان تمام چادرها را یک شبه از بین برد. یک روز صبح برگشتیم و دیدیم جز گِل و لای چیزی باقی نمانده. به گفته محمد، تا آن سال 250 هزار روهینجایی در 25 کمپ پناهندگان زندگی می کردند. در سال 2012 بار دیگر خشونت ها سیل آوارگان را به سوی بنگلادش سرازیر کرد، این بار این دولت بنگلادش بود که در مقابل ورود پناهجویان به کشورش مقاومت کرد. سه سال بعد در نهم اکتبر 2015 آزار و اذیت ها به حدی رسید که دوباره روهینجایی های بیشتری را به سوی مرز بنگلادش روانه کرد. سیاست دولت همان مقاومت پیروز سال 2012 بود، این بار مرزبانان و سربازان بنگلادشی دستور دولت را اجرا نکردند. اوضاع آن قدر رقت بار بود که دل سربازها به رحم آمد. به هشدارهایی که از سوی دولت مرکزی مخابره می شد، توجهی نکردند و راه را برای آوارگان باز کردند. از 70کیلومتر مرز مشترک میانمار و بنگلادش تنها چند معبر برای آوارگان قابل استفاده است. بقیه معبرها یا مین گذاری شده است یا به دلایل طبیعی قابل تردد نیست. محمد می گوید که این مین گذاری ها از قدیم اعمال می شده اما حالا برای جلوگیری از ورود گروه شورشی تحت فرمان عطاالله با نام ارتش آزادی بخش روهینجای آرکان یا به اختصار آرسا انجام می گردد. از عُمر صدیق درباره فعالیت های گروه آرسا پرسیدم آیا تا به امروز نام آرسا را شنیده ای؟ صدیق سرش را به علامت منفی تکان می دهد و می گوید که نمی داند آرسا چیست. می پرسم نام عطالله را شنیده؟ باز هم پاسخ منفی است. احساس می کنم تمام اعتمادش را از دست داده، پاسخ هایش یا یک کلمه ای است یا تنها به تکان دادن سر خلاصه می گردد. اما هنوز یک نام دیگر باقی مانده، از جایش بلند شده که برود، می گویم عُمَر؟ آشین ویراتو را می شناسی؟ سر جایش می ایستد، دخترها هنوز در گوش هم نجوا می نمایند و لبخند می زنند. عُمر می گوید: او در برمه همه جا هست. عکس هایش همه جا هست. او به مردم یاد می دهد که با مسلمانان بد باشند و همواره می گوید که مسلمانان آدم های بدی هستند. می پرسم در برمه او قوی تر است یا آن سانگ سوچی؟ می گوید: همه به حرف ویراتو گوش می دهند، وقتی در مندلی کار می کردم می دیدم که مردم او را دوست دارند.

بن لادنِ بودا

آشین ویراتو، راهب مشهور بوداییان میانمار در سال های اخیر به پرنفوذترین شخصیت مذهبی و حتی سیاسی این کشور تبدیل شده است. راهبان تندرویی که عمدتا تحت تأثیر سخنرانی هایش قرار دارند، دسته های کوچک خودجوشی را تشکیل می دهند و به اجتماعات مسلمانان حمله می نمایند. ویراتو، آرام و شمرده سخن می گوید، با سری تاس و لباس کاهنان بودایی به قدر کافی کاریزماتیک است و حالا ایده های مذهبی اش را با آمیزه ای از تمایلات وطن پرستانه به خورد جوانانی می دهد که تحصیلات اندکی دارند. او مسلمانان را دشمن درجه یک نه تنها میانماری ها بلکه بوداییان معرفی نموده و خواهان اتحاد بودایی ها برای مبارزه با گسترش نفوذ مسلمانان شده است.

جنبش های افراطی متاثر از سخنرانی های ویراتو درست مثل نئو نازی ها با ایده پاکسازی مذهبی و جلوگیری از گسترش اسلام در مناطق تحت تسلط بوداییان فعالیت می نمایند، گویی به نسخه های سخنرانی نازی ها علیه یهودیان پیش از جنگ دنیای دوم دست یافته اند و تنها کاری که انجام داده اند این است که عبارات مسلمانان را جایگزین یهودیان نموده اند. می گویند خودش را بن لادن برمه می خواند، در یکی از سخنرانی هایش می گوید: ما راهبان بودایی بیش از حد انعطاف پذیر هستیم و غرور میهنی نداریم. مسلمانان در داد و ستد مهارت دارند و کارهای ساختمانی و حمل ونقل ما را به دست گرفته اند ولی حالا دارند احزاب سیاسی ما را هم در دست می گیرند. اگر این وضع ادامه پیدا کند کشور ما شبیه افغانستان یا اندونزی خواهد شد.

او سال هاست معابد را به محلی برای نفرت پراکنی علیه مسلمانان تبدیل نموده، با این همه تا زمانی که مجله تایم تصویر او را با تیتر تروریست بودایی روی جلد گذاشت، کسی قدرت او را جدی نگرفت.

برای آن که عمق نفرت بوداییان میانمار از مسلمانان را درک کنیم باید نگاهی به تاریخ هندوستان بزرگ در هزاران سال گذشته بیندازیم. محمد همان عضو فدراسیون بین المللی جمعیت های ملی صلیب سرخ و هلال احمر که اصالتا بنگلادشی است، می گوید: در مدت زمانی حدود 5 هزار سال فرهنگ کاستی هندوها به اقوامی که اینک مسلمانان روهینجایی هستند آموخته که از طبقات پَست جامعه هستند و این تفکر هولناک هنوز در ذهن قربانی و جنایتکار تغییری ننموده است. میانماری ها خود را از نژاد مغول و روهینجایی ها را از نژاد هندو - بنگالی می دانند. مردمی که زمانی به این کشور مهاجرت نموده اند و حالا باید به بنگلادش بازگردند. همان جایی که 70 تا 100 سال پیش آن را ترک کردند و به این سو آمدند. هرچند در آن موقع همه اینها جزیی از هندوستان تحت سیطره انگلستان بود و مهاجرت بنگالی ها، مهاجرتی داخلی به حساب می آمد اما حالا مرزها تغییر نموده است.

خشونت های اخیر در میانمار برخاسته از چنین سابقه طولانی است، در یک سوی این تنش ها عطاالله ابوعمار جنونی مشهور به عطاالله ایستاده که به گفته بعضی از ناظران بین المللی از حمایت اقتصادی عربستان سعودی برخوردار است؛ سرش را در مدارس شهر مکه پر از ایده های وهابیت نموده اند و در مرزهای افغانستان و پاکستان و حتی لیبی به او آموزش چریکی داده اند. در نهم اکتبر 2016 او بود که با گروهی از شورشیان در مرز بنگلادش و میانمار به مرزبانان میانماری حمله کرد و12نفر را کشت، یک هفته بعد در ویدیویی ظاهر شد و مسئولیت حمله را برعهده گرفت. سوی دیگر این ماجرا آشین ویراتو، راهب تندرو بودایی است که از سال ها پیش آتش خصومت میان بودایی ها و مسلمانان را تندتر می نماید، در ضلع سوم هم عمر صدیق و خویشاوندانش نشسته اند، ناظران خاموش دنیای که هر سال تنها بر عدد آوارگان می افزاید. آنچه بودایی ها و مسلمانان اینک در جنگل های میانمار بر سر آن می جنگند، نزاعی است مملو از انگیزه های قوم گرایانه، مذهبی و البته بیش از همه نبردی بر سر بقا و زمین، نبردی که عطاالله و آشین ویراتو هر دو معتقدند شروع یک جنگ مقدس خواهد بود، برای عُمر صدیق هم البته چنین است، فارغ از ایدئولوژی ها او باید بتواند تنها پسرش را زنده نگه دارد.