تپه اشرف اصفهان در پرتگاه فراموشی قرار گرفته است - مجله عکسها

از پاییز 1399 که جستجوی تاریخ نصف دنیا در تپه اشرف به بهانه کمبود بودجه دوباره متوقف شد شناسنامه باستانی شهر اصفهان در گیرودار تدبیر و وعده های مدیران میراث فرهنگی و شهرداری به حال خود رها و زیر غبار بی مهری و فراموشی دفن شده است.

سارویه که بیشتر به نام تپه اشرف یا کهن دژ شناخته می گردد، به گفته باستان شناسان قدمتی دست کم هفت هزار ساله دارد. سارویه که کتابخانه بزرگ هخامنشیان نیز بوده است در حمله اعراب به ایران ویران شد و بقایای آن امروز بصورت تپه ای در حاشیه خیابان مشتاق دوم در شرق شهر اصفهان به جای مانده است. خیابانی که برای احداث آن در سال 1371 چهار هزار متر از این بنای باستانی 12 هکتاری تسطیح شد و ساختمان ها یکی پس از دیگری سر بر آوردند و حالا روزی صدها خودرو روی میراث و تاریخ کهن تردد می نمایند.

باستان شناسان در هفت فصل کاوش در دل پر رمز و راز سارویه طی 10 سال بین سالهای 89 تا 99 به آثاری از دوران هخامنشی تا قرن دوازدهم هجری قمری دست یافتند. کشف لایه خشتی و سفال های دوره هخامنشی، قلعه و سکه ساسانی، سفال های مربوط به قرن سوم پیش از میلاد (سلوکی و اشکانی)، حوضخانه بنای نیمه تمام کاخ اشرف، سه تدفین و اسکلت بانوان اشکانی، گورخمره ای، کارگاه عصاره گیری انگور، کارگاه ذوب فلزات، سکه اشکانی، یک چاه ساسانی و دو چاه اشکانی (تصفیه خانه) تنها گوشه ای از رازهای ناگگردده تاریخ اصفهان پیش از اسلام در تپه اشرف است.

اردیبهشت امسال علیرضا ایزدی، مدیر کل پیشین میراث فرهنگی اصفهان از شروع فصل تازه کاوش ها در تپه اشرف پس از سه سال وقفه در شهریور اطلاع داد و گفت که امسال فصول کاوشی در تپه اشرف را در فضای تعاملی و پژوهشی شروع و این بخش فراموش شده از هویت باستانی اصفهان را احیا خواهیم کرد. حالا ایزدی از میراث فرهنگی اصفهان رفته و شهریور نیز از نیمه گذشته است و تپه اشرف زیر خروار وعده ها به فراموشی سپرده شده و وزارت میراث فرهنگی هیچ برنامه ای برای حفظ شناسنامه باستانی نصف دنیا ندارد.

علیرضا جعفری زند، سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف میگوید: اظهارات ایزدی مدیرکل پیشین میراث فرهنگی اصفهان در مورد شروع فصل تازه کاوش در تپه اشرف فقط یک صحبت بوده است و حالا ایشان از این سمت کنار رفتند در حالی که چند ماه قبل مصاحبه ای درباره تپه اشرف داشتند و برای من سوال بود اگر این تپه با توجه به آن مصاحبه اینقدر برای ایشان اهمیت داشته چه قدمی طی مدتی که مدیریت میراث فرهنگی اصفهان را برعهده داشت برای تپه اشرف برداشت؟ چرا هیچ اتفاقی نیفتاد و حتی نخواست که یک بار بازدیدی از تپه اشرف داشته باشد و ببیند که آنجا چیست؟!

وی پیرامون اینکه تپه اشرف اصفهان در پرتگاه فراموشی قرار گرفته است، می افزاید: برای حمایت با بخشهای دیگری رایزنی هایی داشتم تا به وسیله دیگر فصل تازه کاوش اتفاق افتد. امیدوارم که این بار میراث فرهنگی بتواند به موقع وارد عمل گردد.

سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف تصریح میکند: درخواستم از شورای شهر و شهرداری اصفهان این است که یاری کند تا تپه اشرف از این شرایط نابسامان بیرون آید، زیرا تپه اشرف علاوه بر اینکه احتیاج به کاوش های مجدد دارد باید محصور گردد.

این باستان شناس شرایط فعلی تپه اشرف را بسیار اسفبار توصیف میکند و می افزاید: بنای سارویه روز به روز رو به تحلیل است و از بین می رود، به محل اسکان معتادان و کارتن خواب ها تبدیل شده و به علت شرایط موجود، یک لکه سیاه در شهر اصفهان است.

جعفری زند با بیان اینکه میراث فرهنگی برای تپه اشرف بودجه ندارد، خاطرنشان می نماید: می کوشیم که برای این مهم به وسیله نهادهای دیگر یاری بگیریم. آخرین فصلی که در تپه اشرف کار کردیم سال 99 و اسپانسر اداره آب و فاضلاب اصفهان بود و حالا سه سال در کاوش ها وقفه افتاده است.

وی می افزاید: مسئله این است که میراث فرهنگی اصفهان چون آثار تاریخی بسیاری دارد، توجهی به این اثر به این مهمی نشده و نمی گردد.

سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف میگوید: در دوره قبلی مدیریت شهری اصفهان، اعضای شورای شهر و شهردار وقت را متقاعد کردم که برای تپه اشرف وارد عمل شوند ولی متأسفانه میراث فرهنگی با روش اشتباهی که پیش گرفت این اتفاق نیفتاد.

جعفری زند تصریح میکند: میراث فرهنگی نه تنها همکاری لازم را نکرد بلکه نسبت به این مسئله و جریان بی تفاوت ماند و حتی در شورای شهر اصفهان نیز که جلسه ای با حضور معاون میراث فرهنگی برگزار کردیم به نتیجه نرسید اما امید دارم که این گام برداشته گردد هرچند تا به امروز از جانب اداره میراث فرهنگی در مورد فصل هشتم کاوش هیچ اتفاقی نیفتاده و هیچ برنامه و نشستی نبوده است.

این باستان شناس با اشاره به اینکه تپه اشرف احتیاجمند انجام 50 فصل کاوش است، میگوید: من هیچ گاه این درخواست را ندارم که پنجاه فصل پشت سر هم انجام گردد اما حداقل یکی دو فصل دیگر احتیاج است و از همه مهمتر محصور کردن این بنا بسیار ضرورت دارد.

وی ادامه می دهد: سال 89 که شروع کاوش های ما در تپه اشرف بود، دیوار سارویه قرار شد نرده گذاری و نیروی محافظ و نگهبان در این بنا به کار گرفته گردد اما از آن سال تا به امروز هیچ اتفاقی نیفتاد و این تپه بی در و پیکر ماند و حتی برای نصب تابلو در این بنا گفتند پولی نداریم تا چند ماه پیش که تابلویی سیمانی نصب کردند.

سرپرست هیئت باستان شناسی تپه اشرف خاطرنشان می نماید: میراث فرهنگی خیلی کوششی برای تپه اشرف ننموده و نمی نماید و متأسفانه این بنای تاریخی و اسرارآمیز همین طور به حال خود رهاست؛ احتیاج است نهادهای مختلف وارد عمل شوند تا کاوش ها به نتیجه برسند وگرنه این تپه روز به روز تحلیل می رود، سارویه پیست موتورسواری و محل اسکان کارتن خواب ها شده و متأسفانه سال پشت سال میگذرد و هیچ اتفاقی در تپه اشرف نمی افتد.

شهرام امیری، مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان در پاسخ به این پرسش که چرا علی رغم وعده مدیر کل پیشین میراث فرهنگی مبنی بر شروع فصل هشتم کاوش در تپه اشرف از شهریور تا به امروز این اتفاق نیفتاده؟ می گوید: مشکل در تأمین اعتبار است و به محض اینکه اعتبار تأمین و ابلاغ گردد فصل تازه کاوش را در تپه اشرف شروع می کنیم، زیرا بخشی از تاریخ اصفهان در این تپه است.

وی با بیان اینکه مکاتبات برای تأمین اعتبار فصل هشتم کاوش در تپه اشرف با وزارتخانه اجرا شده، می افزاید: منتظر ابلاغ اعتبار هستیم و بدون تأمین آن نمیتوان کار کرد ضمن اینکه از مقدار اعتبار اطلاعی ندارم و بستگی به تصمیم تهران دارد.

مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان با بیان اینکه تپه اشرف در سالهای قبل شرایط وخیمی داشت، خاطرنشان میکند: در حال حاضر شرایط نسبت به گذشته خیلی بهتر شده، زیرا خانه های پشت بنای تپه اشرف خریداری شد، دیوار کشی و جلوی آن نرده کشی شد و اینگونه نیست که فکر کنید رهاست به امان خدا.

امیری میگوید: این محدوده درگیر مسائل مالکیتی است و بخشهایی از دو طرف خیابان مشتاق در گذشته اتفاقاتی افتاده که به راحتی نمیتوان تپه اشرف را کامل محصور کرد اما تا جایی که امکان پذیر بود حصارکشی شد و برای حدود هفت هکتار از تپه اشرف سند اخذ شد و دور بنا به ارتفاع 80 تا یک متر دیوار کشی شده است.

وی ادامه می دهد: تمام خانه های اطراف تپه اشرف خریداری و تخریب شد، منطقه ای شبیه حلبی آباد در پشت این تپه شرایط فجیعی ایجاد نموده بود و زباله تخلیه می کردند اما با همکاری خوب منطقه چهار شهرداری اصفهان آنجا از زباله پاکسازی شد.

مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان میگوید: متأسفانه حدود سه چهار دهه قبل خیابانی که احداث شد دقیقاً از وسط تپه اشرف رد شده و اکنون بخشی از تپه زیر خیابان مشتاق دوم است و به علت ساخت و سازهایی که در این خیابان شده اکنون با مردم به مشکل برخوردیم و تعارضاتی وجود دارد؛ سخت است که این هفت هکتار را دورش دیوار کشی کنیم، بحثهای مالکیتی دارد اما تا جایی که امکان داشت کوشش کردیم که اطراف بنا را بهینه سازی کنیم.

امیری خاطرنشان می نماید: پیش تر با شهرداری اصفهان رایزنی کردیم که تپه اشرف به یک اکو موزه تبدیل گردد، متأسفانه اعتبارات سنگینی می خواهد که امید است هم وزارت میراث فرهنگی و هم شهرداری اصفهان حمایت نمایند، چرا که براساس طرحی که داریم آنجا باید یک محور گردشگری ایجاد گردد تا بواسطه بازدید گردشگران شرایط بخش محروم نشین آن منطقه مانند جی شیر بهبود یابد.

خبرنگار بعلاوه کوشید با رئیس شورای اسلامی شهر و سازمان نوسازی شهرداری اصفهان در مورد تپه اشرف مصاحبه کند که بی نتیجه بود اما عباس حاج رسولی ها، رئیس کمیسیون مالی، سرمایه گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر اصفهان می گوید: متولی انجام کاوش ها در تپه اشرف بیشتر اداره میراث فرهنگی است اما ما هم باید یاری کنیم که حتماً حمایت خواهیم کرد، زیرا میراث فرهنگی بودجه کافی و ساختار مناسب برای نگهداری آثار تاریخی ندارد.

وی اضافه می نماید: مدیریت شهری اصفهان در رابطه با تپه شرف یاری خواهد نمود همانگونه که تا به امروز برای حفظ میراث فرهنگی شهر میلیاردها تومان هزینه نموده است و شهرداری اصفهان همیشه برای حفظ میراث تاریخی در منطقه ها یک، سه، پنج و شش هزینه نموده و برای تپه اشرف نیز یاری خواهد نمود.

تپه اشرف با مساحتی 12 هکتاری سال 1310 در لیست میراث ملی کشور به ثبت رسید. بنای کهن سارویه گنجینه ای است از تاریخ و تمدن پیش از اسلام دیار نصف دنیا که اسرار هزاران ساله را در خود نهفته و رازهای ناگگردده این میراث کهن و کشف و حفظ آنها برای نسل امروز و آیندگان بسیار اهمیت دارد. وجود چنین گنجینه ای در هر کشوری ظرفیتی برای اقتصاد گردشگری بشمار می رود اما وزارت میراث فرهنگی ایران تپه اشرف را به حال خود رها نموده است.