آثار ترجمه ای باید با جامعه پذیرنده متناسب باشد
به گزارش مجله عکسها، یک استاد دانشگاه در رابطه با ارزش آثار ترجمه شده، گفت: آثار ایرانی تا زمانی که ترجمه نشده اند جزو فرهنگ فارسی است ولی وقتی ترجمه می شوند جزو فرهنگ آن کشور مقصد می شوند؛ بنابراین باید آثاری که ترجمه می شوند با جامعه پذیرنده متناسب کنیم.
به گزارش خبرنگاران، نخستین نشست از سلسله نشست های تخصصی بایسته های ترجمه در حوزه ادبیات و مستند نگاری دفاع مقدس با عنوان تجربه نگاری ترجمه از / به زبان عربی در حوزه کتاب های دفاع مقدس با حضور دکتر هادی نظری منظم و برخی از مترجمان و ویراستاران و اصحاب رسانه فعال عرب زبان برگزار شد.
این نشست با نگاهی به نظریه های پسا استعماری ترجمه به منظور ارتقاء کیفیت ترجمه های معکوس و ایجاد وحدت رویه بین مترجمان مختلف مرکز و نیز شکل گیری مرجعیت علمی آن در امر ترجمه معکوس کتاب های پژوهشی، اسناد، ادبیات و خاطره دفاع مقدس برگزار شد.
در ابتدای مراسم مهدی شاکری مدیر نشست، در رابطه با اهداف این نشست سخن گفت و بر سلسله وار بودن این نوع نشست ها تا رسیدن به یک نقشه راه مناسب و شیوه نامه تخصصی ترجمه برای استفاده مترجمان، ویراستاران و سایر افرادی که در تولید یک کتاب ترجمه شده فعالیت دارند، تأکید کرد.
همچنین مسئول واحد ترجمه مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس بیان نمود: در این نشست ها ما فقط به دنبال طرح مسئله و شناسایی مسائل هستیم و در این راستا هم افزایی و به اشتراک گذاشتن تجربیات همکاران، ما را در فعال کردن حوزه ترجمه در مرکز کمک خواهد کرد.
در ادامه دکتر هادی نظری منظم با اشاره به نقش ترجمه آثار به زبان های دیگر گفت: آثار ایرانی زمانی که به زبان های دیگر ترجمه می شوند، مرزها را پیموده و در میان سایر ملل شناخته می شوند. اثری مانند رباعیات خیام، زمانی که به زبان انگلیسی ترجمه شد، تازه در دنیا شناخته شد و از آن زمان جزو شناخته ترین رباعیات در دنیا است.
وی با اشاره به اینکه رسالت ترجمه، انسان دوستی و صلح و امنیت در دنیا است، به اهمیت و ضرورت ترجمه اشاره کرد و بیان نمود: ترجمه مقوله ای بین رشته ای، بین زبانی و بین فرهنگی است. به همین دلیل کار مترجم بسیار مهم و سخت است و گاهی متنی که ترجمه می شود ممکن است از متن اصلی هم مهم تر باشد.
نظری منظم ترجمه را به عنوان ابزاری مولد برشمرد و گفت: بسکمک از ژانرها، مکاتب فکری، جنبش ها، شگردها، تکنیک های مختلف نویسنده، فیلم ها، داستان ها و رمان ها به یمن ترجمه وارد کشورهای دیگر ازجمله ایران و کشورهای عربی می شود.
وی افزود: امروزه ترجمه ابزار قدرت است و اکنون این سؤال مطرح است که چرا ما از مقوله قدرت فاصله گرفته ایم و بااین حال می خواهیم با رسانه های پرقدرت دنیا رقابت کنیم. آثار ایرانی تا زمانی که ترجمه نشده اند جزو فرهنگ فارسی است ولی وقتی ترجمه می شوند جزو فرهنگ آن کشور مقصد می شوند؛ بنابراین باید آثاری که ترجمه می شوند با جامعه پذیرنده متناسب کنیم.
وی یادآور شد: ترجمه نادرست ممکن است باعث ایجاد کدورت و حتی دشمنی شود. زبان، قدرت و ایدئولوژی را نمی توان از هم جدا کرد. مترجم هم اینک جایگاهی در شأن مؤلف و حتی گاهی فراتر از او دارد و درواقع، به همت مترجم است که بقای یک متن در فرهنگ و زبانی دیگر تضمین می شود. مترجم معاصر با نوشتن مقدمه و پی نوشت و افزودن پاورقی ها و دخل و تصرف هایی که در متن مبدأ اعمال می کند متن جدید را با فرهنگ و ایدئولوژی و سیاست جامعه خویش هماهنگ می سازد.
نظری به برخی از وظایف اولیه مترجم پرداخت و بیان نمود: مترجم باید در مقدمه روش کار خودش را توضیح دهد، علت انتخاب کتاب، جایگاه کتاب در کشور مبدأ را بیان کند و علائم اختصاری که به کاربرده و یا تغییر عناوینی که انجام داده را مطرح نکند. در آثار دفاع مقدس باوجود محتوای ارزشمند گاهی اوقات مؤلفه توازن بین مخاطب عام و خاص وجود ندارد. اگر می خواهیم این نوع کتاب ها مخاطب داشته باشند ابتدا باید از کشورهای همسایه شروع کنیم.
وی یادآور شد: برای دنیای شدن آثار دفاع مقدس بخشی مربوط به محتوا و بخشی هم مرتبط با عوامل بیرونی است. البته نوع اثرگذاری محتوای کتاب نیز بر دنیای شمول بودن آن مهم است.
این مترجم در خصوص برخی از اشکالاتی که بر ترجمه آثار در حوزه دفاع مقدس وارد است، اشاره کرد و گفت: برخی از کلمات در میان عرب ها بومی سازی شده است در این صورت باید بدانیم وظیفه مترجم در برخورد با اسامی خاص مانند خلیج فارس و شهرهایی مثل اهواز چیست؟ چنان چه معادل برساخته عربی الخلیج (الخلیج العربی) و اسامی مصطلحی قدیمی یا مجعولی مانند الأحواز هویت ایرانی این اماکن را زدوده و در راستای خشنودسازی همسایگان عرب خود و تحریف تاریخ ایرانی این اماکن گام برداشته ایم و در برابر تاریخ مسئول هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با اشاره به حساسیت های و ملاحظات سیاسی متنوع د جامعه مقصد، وبه ویژه تصویر خودی و دشمن، خواستار توجه و دقت بیشتر در ترجمه به زبان عربی، و در حوزه مخاطبان عراقی شد، تا ترجمه ابزار تفاهم و ترمیم روابط دو کلت ایران و عراق و مروج صلح و دوستی و حس و ارزشهای مشترک باشد.
نظری منظم در انتها در خصوص شیوه ترجمه آثار و روش برخورد با برخی از چالش ها، پیشنهاد داد: بررسی موضوعات و چالش ها در ترجمه متون دفاع مقدس، نیازمند هم اندیشی ها و برگزاری کارگاه های متعدد است و امیدوارم این نشست ها تا رسیدن به نتیجه و شیوه نامه ای صحیح برای ترجمه آثار تداوم داشته باشد.
در ادامه این نشست مرتضی قاضی مدیر گروه مطالعات فرهنگی و اجتماعی مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، با تبیین تلاش های انجام گرفته در یک سال گذشته بر اهمیت این نشست و ضرورت تداوم آن تا رسیدن به شیوه نامه های تخصصی ترجمه در حوزه دفاع مقدس تاکید کرد.
در ادامه گروهی از مترجمان و ویراستاران همکار مرکز اسناد در حوزه زبان های عربی، انگلیسی و فرانسوی به بیان نظرها و تجربه های مشترک درباره مسائل کاربردی ترجمه در حوزه دفاع مقدس پرداختند.
این نشست، نخستین نشست از سلسله نشست های بایسته های ترجمه بود و جلسه آینده در انتها بهمن ماه برگزار خواهد شد.
منبع: خبرگزاری ایسنا