شکافی که آلن بدیو میان فلسفه و هنر ایجاد کرد

به گزارش مجله عکسها، خبرنگاران - کتابچه پاد - زیبایی شناسی نوشته الن بدیو فیلسوف شهیر فرانسوی که علی معصومی آن را به فارسی برگردانده و نشر نگاه به تازگی منتشرش نموده است، علی رغم حجم اندکش، اثری است که برای درک و فهم صحیح نیازمند آگاهی مخاطب از مبانی اندیشه ای بدیو است.

شکافی که آلن بدیو میان فلسفه و هنر ایجاد کرد

الن بدیو در سال 1937 در رباط مراکش به جهان آمد. مادرش استاد فلسفه و پدرش استاد ریاضیات و از سال 1944 تا 1958 شهردار سوسیالیست تولوز بود. با شروع تربیت فلسفی از دهه 1950 در پاریس به فلسفه سارتر و فلسفه ناسازنمایی گروید که به گفته خودش دربرگیرنده همنهاد پیچیده نظریه تاریخ بسیار جبرگرایانه مارکسیستی و فلسفه پاد جبرگرای وجدان بود.

بدیو از سال 1969 تا 1999 همراه با ژیل دلوز، میشل فوکو و ژان فرانسوا لیوتار در دانشگاه پاریس به تدریس فلسفه پرداخت. بدیو از اندیشه های افلاطون، هگل، سارتر، ژاک لکان و مائوتسه دون تأثیر پذیرفت. در 1988 بودن و رویداد و در 1989 کتابچه بیانیه فلسفی را منتشر کرد. یکی از آثار بعدی او یعنی اخلاق مدت ده سال جزء پرفروش ترین کتاب ها ماند.

عنوان پاد ـ زیبایی شناسی کمی ناآشنا به نظر می رسد. به گفته مترجم کتاب، این مفهوم در اندیشه بدیو به برداشتی از آفرینش هنری اشاره دارد که نگره بازتاب / رابطه یادگیری را رد می نماید؛ اما با این وجود در واکنش به موضوع تقلید یا بازتاب دادن شاعرانه طبیعت به تأیید درون بودی و تک بودن هنر می پردازد. هنر از آن رو درون بودی است که حقیقت آن در بی میانجی بودنش در اثر هنری موردنظر داده شده است؛ و از آن رو تک است که حقیقت آن در خود هنر و تنها در خود هنر یافته می گردد. زنده شدن دوباره مفهوم ماده باورانه زیبایی شناسی از اینجا سرچشمه می گیرد. نگاه او به پیوند میان فلسفه و هنر به بن مایه تعلیم گرایی بسته است که به ادعای او به گونه ای کاربرد دارد که بتواند شکل های شناخت را به شیوه ای بیاراید که نوعی از حقیقت بتواند سوراخی در آن ایجاد کند.

این کتاب پژوهشی نسبتاً کوتاه و بیانیه ای فنی است که در آن رشته ای از اظهارنظرهای گوناگون به صورت فصل هایی مرتبط به دنبال هم می آیند و همگی نیازمند آگاهی پیشین از اصل های بدیهی محکم و توانمند موردنظر بدیو در اندام های تمایزیافته فراوری هنری حقیقت اند.

بدیو در ادعاهای خود در این مورد که فلسفه به خودی خود مولد حقیقت نیست، نرمش ناپذیر است؛ اما می پذیرد که فلسفه نمی تواند آن گونه که دلوز می گوید فرآورده مفهوم ها باشد. او به صورتی ظریف پیکره بندی تازه ای به اندیشه دلوز می بخشد تا بر نظر خودش تأکید کند که بر اساس آن چندینی بودن سفسطه آمیز تنها در زیر تأثیر یکی بودن عمل نمی نماید و دربردارنده دلیل های حیرت آور دیگری است.

فصل اول کتاب را می توان مرکز این متن دانست، چرا که در آن هنر و فلسفه به شیوه ای روشمند از هم شکافته شده اند. در اینجا بدیو سه طرح واره برای نظم دادن به رابطه هنر، فلسفه و حقیقت در درون مدرنیته پایه گذاری می نماید: طرح واره تعلیم گرا (ماکس گرا)، رمانتیک (هرمنوتیک ـ پدیدارشناختی) و کلاسیک (دربرگیرنده اندیشه های ارسطو و روانکاوی). سپس امر پاد ـ زیبایی شناسی را به منزله توانش تازه ای عرضه می نماید که در آن، آثار هنری در پیکره بندی های زنجیره وار فیلم ساز مؤلف گونه خود، نوعی رویداد حقیقت را پیش رو می گذارند.

فصل دوم مجادله فصیحانه ای است درباره اصرار افلاطون در کنارنهادن شعر که در واقع برخورد کلاسیک میان شعر و فلسفه است بر سر آنکه چه کسی برای تصمیم گیری در خصوص چگونگی خوب مردن مرجعیت دارد.

به نظر فیلسوفان، معمای زیبایی شناسی غالباً این است که آیا هنر رازی پنهان را آشکار می نماید؟ همه مردم راز را دوست دارند، حتی اگر راز آن باشد که آنگونه که لکان و زنگ ساز فیلم آندری روبلف از آندری تارکوفسکی می دانند، هیچ رازی جز نام راز وجود نداشته باشد.

بدیو به پیروی از افلاطون به رازها بدگمان است و در عین حال در میان افسون های شاعران معینی در نوسان است (فصل هایی که به رمبو، مالارمه، شار و دیگران می پردازند سرشار است از گزین گویه های اغواگرانه) و با همه اینها هر کسی که در پی آفرینش آنگونه هنری باشد که بتواند به فلسفه خدمت کند، می داند که راز باید مبهم باشد. بدیو مخالف ابهام در هر سطح است و از این رو متن او پادزهر نیرومندی است در برابر رمانتیسیسم و هرگونه وانمودکردن به فعالیت پیشتاز.

برای بهره گیری شایسته از این کتاب که بر خلاف کوچکی ظاهر، دربردارنده مفهوم های پیچیده و گسترده ای است، باید در حد امکان در راه شناخت مفهوم ها و اصطلاح هایی که در آن به کار گرفته شده، پیش رفت. برای دستیابی به این هدف، به جای پیش گفتار، مقاله ای روشنگر از یک منتقد و به جای پس گفتار، سه مقاله از سه منتقد دیگر در انتهای اثر از سوی مترجم به کتاب افزوده شده است. این مقالات پایانی رویداد در هنر: پاد - زیبائی شناسی؟، هنر و فلسفه در کتابچه پاد ـ زیبایی شناسی بدیو و درباره رویداد در اندیشه بدیو نام دارند و در فهم بهتر این متن به خواننده کمک می رسانند.

فصول ده گانه این کتاب نیز عبارتند از: فصل اول؛ هنر و فلسفه. فصل دوم؛ شعر چیست؟ یا فلسفه و شعر بر لبه امر نام ناپذیر. فصل سوم؛ فیلسوف فرانسوی به شاعر لهستانی پاسخ می دهد. فصل چهارم؛ تکلیف فلسفی: معاصر پسووا بودن. فصل پنجم؛ دیالکتیک شاعرانه: لبید بن ربیعه و مالارمه. فصل ششم؛ پایکوبی به منزله استعاره ای برای اندیشه. فصل هفتم؛ نظرهایی درباره تئآتر. فصل هشتم؛ حرکت های نادرست سینما. فصل نهم؛ بودن، هستی، اندیشه: نثر و مفهوم. فصل دهم؛ فلسفه بز ـ آدم.

انتشارات نگاه کتابچه پاد - زیبایی شناسی اثر الن بدیو را با ترجمه علی معصومی در 352 صفحه و با تیراژ 700 نسخه و قیمت 48500 تومان در فروردین 1399 منتشر شده است.

منبع: ایبنا - خبرگزاری کتاب ایران
انتشار: 8 تیر 1399 بروزرسانی: 6 مهر 1399 گردآورنده: 3napix.ir شناسه مطلب: 1070

به "شکافی که آلن بدیو میان فلسفه و هنر ایجاد کرد" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "شکافی که آلن بدیو میان فلسفه و هنر ایجاد کرد"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید